HISTORIA TAŃCA:

ROZWÓJ SZKÓŁ TAŃCA TOWARZYSKIEGO W POLSCE

Autor: Tomasz Zoń

POCZĄTKI TAŃCA

Początki europejskiego tańca towarzyskiego sięgają końca XVIII wieku, kiedy  pojawił się walc wiedeński. Nie został on jednak pozytywnie przyjęty. Przeciwnie rzecz miała się w Polsce, gdzie od początku cieszył się dużą aprobatą. Już na dworze Karola Radziwiłła był znany i tańczony.¹ W XVIII wieku, w  szkole dla magnackich synów – Collegium Nobilium, także nauczano tańca. W tym czasie popularne były polskie tańce narodowe: polonez i mazur.

Od czasów renesansu, a szczególnie oświecenia, coraz bardziej zwracano uwagę na rozwój i wychowanie fizyczne, dlatego taniec zdobywał popularność. Po rewolucji francuskiej zaczęto budować wielki hale taneczne, gdzie ludzie bez względu na pochodzenie mogli ze sobą zatańczyć².

W II połowie XIX wieku znana była Szkoła Tańca Karola Mestenhausera³, a  na początku XX wieku mistrza tańca z Poznania Piotra Mikołajczyka. W książeczce jego autorstwa zamieszczona jest informacja o prowadzonych przez niego zajęciach tanecznych: “Lekcye rozpoczynam w Poznaniu co roku w październiku i styczniu. Mniejszym kółkom lub jednej osobie  także lekcyi udzielam. Uczę różnych tańców salonowych, kadrylów, menuetów, itd. Przy rozpoczęciu lekcyi upraszam o połowę honorarium. Druga połowa w połowie lekcyi lub kursu. Panowie uczęszczają na lekcyje w garniturach ciemnych, krawatach jasnych i białych rękawiczkach.”⁴

ROZRYWKA DLA ZAMOŻNIEJSZYCH

Przed II wojną światową nauka tańca, szczególnie towarzyskiego, zwanego wtedy salonowym, nie była powszechną rozrywką. Jedynie  zamożniejsi mogli sobie pozwolić na taką formę organizowania wolnego czasu. Szczególnym miastem polskim  pod tym względem  od początku XX wieku był Lwów, w którym istniało wówczas około 10 szkół tańca. Tańczono w nich sztajera, polkę, walca, kadryla i jawę. We Lwowie urodził się w 1902 roku przyszły ojciec ruchu tanecznego w Polsce Marian Wieczysty. Jako młody chłopak przejawiał duże zdolności ruchowe. Mimo, że nie stać go było  na naukę na kosztownych zajęciach tanecznych, poruszał się, jakby regularnie trenował w znanych lwowskich szkołach, takich jak: Szkoła Tańca (dalej: ST) Stanisława Faliszewskiego, ST Wemdl de Lehenstein, ST Jana Szpinetera, ST Pani Bryś –Ihrautowej.  Na początku lat 30-tych Wieczysty sam otworzył prywatną szkołę tańca we Lwowie. Po zdaniu egzaminu specjalistycznego w Paryżu na profesora tańca, powołał w mieście Związek Zawodowy Nauczycieli Tańca Rzeczypospolitej Polskiej⁵.

W Warszawie międzywojennej  najbardziej znane były dwie szkoły tańca: braci Sobiszewskich ⁶ oraz prof. Stanisława Kłossowskiego, działająca nieprzerwanie od 1927 przy ulicy Wilczej 19. Obecnie, od trzydziestu lat, szkołę prowadzi Krzysztof Polański⁷. Znany był też baletmistrz, nauczyciel tańca towarzyskiego oraz kierownik zespołu baletowego w Teatrze Wielkim, Edward Kuryłło⁸.

SZKOŁY TAŃCA

Po wojnie szkoły warszawskie: Sobiszewskich i Kłossowskiego funkcjonowały nadal. Uczniami profesora Kłossowskiego byli wykładowcy AWF z Warszawy, a nawet znany sportowiec Janusz Kusociński. W szkole przy ulicy Wilczej zajęcia prowadził także Marian Wieczysty.⁹ Natomiast w Krakowie Wieczysty  założył w 1945 roku swoją prywatną szkołę pod patronatem Ministerstwa Kultury i Sztuki. W tym czasie działały też: Szkoła Banacha, Szkoła Gorzelnego, Szkoła Sandlera i Szkoła Langa.  W Polsce do znanych szkół po wojnie należały również: w Gdańsku –Gdyni: Szkoły J. Bystrzyńskiego i Michałkiewicza, w Katowicach: W. Śliwskiego, w Gliwicach: M. Śliwskiego, w Poznaniu: J. Waxmanna, a we Wrocławiu M. Wojnaralskiego¹⁰.  Szkoły te nie nauczały według jednego ustalonego programu.

PROFESOR MARIAN WIECZYSTY

Na szczególną uwagę zasługuje działalność profesora Mariana Wieczystego, ponieważ był on pierwszym i najbardziej zaangażowanym propagatorem tańca towarzyskiego w powojennej Polsce oraz wniósł ogromny wkład w rozwój szkół tańca. Chciał, aby w szkołach tych obowiązywał jednolity program nauczania, jednak żadna instytucja państwowa nie zajmowała się sprawami tańca towarzyskiego. W 1946 roku, z jego inicjatywy, skierowany został memoriał do Ministerstwa Kultury i Sztuki w sprawie unormowania kwestii związanych z nauką tańca salonowego (towarzyskiego). Nie przyniósł on spodziewanych efektów, ale zwrócił uwagę władz na tękwestię.¹¹

W szkole Wieczystego, gdzie spotkać można było znanych literatów (między innymi Konstantego I. Gałczyńskiego, Jerzego Waldorfa, Stefana Otwinowskiego, Artura Swiniarskiego¹²), organizowane były kursy dla początkujących i zaawansowanych, na których nauczano tańca użytkowego (w tamtym okresie między innymi charlestona i shimmy). Po ukończeniu dwóch stopni kursu można było kontynuować naukę  na zajęciach z artystycznego tańca towarzyskiego (zwanego nowoczesnym tańcem towarzyskim).

Profesor Wieczysty, widząc zainteresowanie  i talent młodych ludzi do tańca, pragnął jego rozwoju. Z trudem zdobywał dobre podręczniki:Victora Silvestra (Magic Way to Ballroom Dancing, London 1948; This is Yive, London 1944; Modern Ballroom Dancing, London 1961) ¹³, Alexa Moora (Ballroom Dancing, London 1954, The World Dance Programme, London 1968)¹⁴, Waltera Lairda (Technique of Latin American Dancing, London 1964)¹⁵ i Franka Borrowsa z opisem kroków tańców towarzyskich i podejmował próby odtworzenia figur tanecznych, mających wpływ na prawidłowy rozwój tańca. Inne szkoły tańca nie były zainteresowane taką formą nauki (prezentowaną w powyższych podręcznikach) i nadal każda z nich miała odrębny program nauczania.¹⁶

ROZWÓJ TAŃCA

Do rozwoju tańca towarzyskiego przyczynił się także pokaz tancerzy ze szkoły Wieczystego, zorganizowany dla literatów oraz ludzi prasy, od których opinii  zależało, czy ta forma  zostanie zaakceptowana przez komunistyczne władze. Ówczesna  ideologia w Polsce nie sprzyjała rozwojowi tańca towarzyskiego, uważanego przez decydentów za element kultury burżuazyjnej, wrogiej klasie robotniczej. 20 maja 1948 zorganizowano w Krakowie I Mistrzostwa, a następnie polska para wyjechała do Karlowych Var na Mistrzostwa Europy Środkowej, zajmując V miejsce. Sukces ten zachęcił do dalszych działań. Na 1948 rok planowany był również międzynarodowy turniej tańca w Polsce, jednak z powodów politycznych pary zagraniczne nie mogły przyjechać. ¹⁷

Atmosfera wokół tańca stawała się coraz bardziej niepewna. Profesor Wieczysty napisał list do znajomego w USA z prośbą o przesłanie mu prasy i podręczników z nowościami tanecznymi. Opublikowano go w polskim tygodniku w Stanach jako list zza żelaznej kurtyny od polskiego nauczyciela tańca.¹⁸

W 1950 roku odbył się pokaz tańca czterech  par szkoły Wieczystego w Warszawie, zorganizowany przez Związek Pracowników Sztuki i Kultury. Inicjatywa ta nie przekonała decydentów do wydania zgody na udział polskiej reprezentacji  w czterech turniejach międzynarodowych. Taniec towarzyski nauczany w szkole prywatnej,  nie wpisywał się w idee propagowanego wówczas stylu życia w Polsce. W 1952 szkoła Wieczystego zostaje zamknięta. Przedstawiciele PZPR nakłonili profesora do założenia  Zespołu Pieśni i Tańca Krakowiacy,  składającego się z 300 osób, w większości robotników. Wieczysty został także  kierownikiem artystycznym Zespołu Pieśni i Tańca Akademii Górniczo – Hutniczej (AGH) Krakus w Krakowie ¹⁹. W krótkim czasie jego  działalność znalazła aprobatę u specjalistów  i władz politycznych. Jednak profesor nieoficjalnie  przemycał w tych zespołach naukę tańca towarzyskiego.